Skip to content
CTET MCQ on Sanskrit Pedagogy: केन्द्रीय माध्यमिक शिक्षा बोर्ड के द्वारा आयोजित की जा रही सीटेट परीक्षा 2022 का नोटिफिकेशन जारी किया जा चुका है। 31 अक्टूबर से आवेदन की प्रक्रिया का क्रम अभी जारी है। जो की 24 नवंबर 2022 तक रहेगा ऐसे उम्मीदवार जो देश के केंद्रीय विद्यालय नवोदय विद्यालय एवं आर्मी पब्लिक स्कूल में शिक्षक के रूप में अपना कैरियर बनाना चाहते हैं उन्हें सीटेट परीक्षा में क्वालीफाई होना बहुत आवश्यक हो जाता है।संस्कृत पेडोलॉजी से जुड़े इन
यहां पर हम सीटेट परीक्षा 2022 के दिए संस्कृत शिक्षण शास्त्र से जुड़े कुछ महत्वपूर्ण सवाल आपके लिए लेकर आए हैं, जो की परीक्षा की दृष्टि से बहुत ही महत्वपूर्ण है।
सीटेट परीक्षा में पूछे जाने वाले संस्कृत पेडागोजी से जुड़े महत्वपूर्ण प्रश्न —Sanskrit Pedagogy Important Questions For CTET 1. विद्यालयीयशिक्षणे बहुभाषावादः अस्ति ————-
(a) अनेक भाषाणाम् अधिगमः ।
(b) अध्ययनध्यापनसमये शिक्षार्थिनां भाषाणाम् उपयोगः ।
(c) शिक्षागतभाषानीतिः ।
(d) सर्वेषां शिक्षार्थिनां भाषाणाम् अध्यापनम्।
Ans- b
2. लेखनस्य प्रक्रियोपागमः (Process approach to writing) इत्यस्य कीदृशाः स्तराः भवेयुः ?
(a) (i) रूपरेखा लेखनम् (outlining), (ii) प्रथमप्रारूपलेखनम् (writing first draft), (ii) अन्तिमप्रारूप लेखनम् (writing the final draft)
(b) (i) विचाराणां सङ्ग्रह (outlining ideas), (ii) सम्पादनम् (editing), (iii) प्रारूपनिर्माणम् (drafting), (iv) अन्तिमप्रारूपलेखनम् (writing the final draft)
(c) (i) रूपरेखालेखनम् (outlining), (ii) प्रारूपनिर्माणम् (drafting). (i) सम्पादनम् (editing), (iv) (writing the final draft)
(d) (i) योजना (planning), (ii) प्रारूपनिर्माणम् (drafting), (ii) पुनः ‘प्रारूपनिर्माणम् (iii) सम्पादनम् (editing), (iv) अन्तिमप्रारूपलेखनम् (writing the final draft )
Ans- c
3. बोधगम्य (comprensible input) इत्यस्य आशयः अस्ति-
(a) शिक्षार्थिनां प्रभुत्वस्तरात् किञ्चित् ऊर्ध्वम् अर्थपूर्णरीत्या मौखिकभाषायाः लिखितभाषायाः च अवसरप्रदानम्।
(b) शिक्षार्थिनां बोधस्तरात् अनुसारं मौखिकलिखितभाषायाः अवसरप्रदानम्।
(c) शिक्षार्थिनां बाधस्तरात् निम्नस्तरीयमौखिकलिखितभाषायाः अवसरप्रदानम्।
(d) शिक्षार्थिनां ज्ञानस्तरानुकूलम् भाषायाः अवसरप्रदानम्।
Ans- a
4. षष्ठकक्षायां शिक्षकः शब्दज्ञानं कारयितुं सम्भाषणगतिविधिकृते चर्चा च कारयितुं कक्षायां बहूनि वस्तूनि आनयति। भाषाध्यापनसन्दर्भे तानि वस्तूनि केन नाम्ना ज्ञायन्ते ?
(a) क्रीडकनानि (Toys)
(b) अध्यापनवस्तूनि
(c) अधिगमोपकरणानि
(d) रियलिया (Rialia )
Ans- d
5. ग्रहणकशब्दज्ञानम् (Receptive vocabulary ) कान् शब्दान् समावेशयति?
(a) श्रवणमात्रेण, पाठमात्रेण वा अभिज्ञातान् शब्दान् ।
(b) सम्भाषणकाले, लेखनकाले वा प्रयुक्तान् शब्दान्।
(c) पाठस्य पठनात पूर्वम अस्माभिः ज्ञातार्थान् शब्दान् ।
(d) अस्पष्टार्थान शब्दान्।
Ans- a
6. श्रीनगरे काचित छात्रा मलयालयमभाषां तृतीयभाषारूपेण अधीते। कक्षायां परस्परं सम्पर्कमाध्यमेन सा एकस्मिन् वर्षे एनां भाषां भाषितुं पठितुं च शक्नोति। एतत् किं कथ्यते ?
(a) भाषा-अधिगमः
(b) भाषा-प्राप्तिः
(c) भाषा वृद्धिः (Addition)
(d) ऋणात्मिका द्विभाषीयता
Ans- a
7. छात्राः लेखनस्य बहुभ्य: स्तरेभ्यः गच्छन्ति । लेखन प्रति एषा अवधारणा किं कथ्यते ?
(a) उत्पादन- अवधारणा (Product Approach)
(b) प्रक्रिया-अवधारणा (Process Approach)
(c) परिच्छेद-श्रुतलेख (Paragraph Dictation)
(d) व्यक्तिपरक-अवधारणा (Personal Writing)
Ans- b
8. काव्यस्य अध्ययन- अध्यापनस्य मुख्यप्रयोजनम् अस्ति-
(a) रसास्वादनं मूल्याङ्कनम् च
(b) काव्यलेखनस्य प्रतिभाविकासः
(c) भाषा-शिक्षणम
(d) शब्दसङ्ग्रहस्य व्याकरणस्य च ज्ञानम्
Ans- a
9. प्रामाणिकं पाठ्यं (Text) अस्ति-
(a) तत् पाठ्यं/कथनं यत् पाठ्यपुस्तकलेखकैः लिखितम् ।
(b) संदर्भानुसारं मौलिकपाठ्यम्
(c) मौलिकपाठात पूर्णतया परिवर्तितं संशोधितं च।
(d) दत्तकार्यरूपेण छात्रैः, कथाभिः, चित्रैश्च अलङ्कृतम् ।
Ans- b
10. मूल-अन्तरवैयक्तिकसंप्रेषणकौशलम् अस्ति-
(a) सूक्ष्म (Abstract) विचाराणां सम्प्रेषणार्थं भाषा ।
(b) युवछात्रैः संवादार्थं भाषा ।
(c) अत्रैव-अधुनैव (तात्कालिक)
(d) संवादयोग्या भाषाशिक्षणम् ।
Ans- c
11. भाषामूल्याङ्कनस्य प्रयोजनम् अस्ति-
(a) छात्राणाम् उपलब्धेः मापनम् ।
(b) छात्राणाम् स्वकक्षायां स्थाननिर्धारणम्
(c) तेषां सम्पूर्णायाः सङ्कलितायाः च उपलब्धे मापनम्।
(d) छात्राणां भाषादक्षतायाः मापनम् ।
Ans- d
12. पठनक्रमे एकः छात्रः कानिचिद् अनुबोधनानि (Prompts) गृह्णाति यतः अर्थबोधनं सुकरं भवति एतत् किं कथ्यते ?
(a) द्रुतपठनम् (Skimming)
(b) लयबद्धपठनम् (Scanning)
(c) अर्थसङ्केतकानि (Semantic cues)
(d) सूत्र-सङ्केतकानि (Formulaic cues)
Ans- c
13. भाषाशिक्षकः समाजविज्ञानशिक्षकेण सह ‘भारतस्य- सांस्कृतिक विविधता’ इति विषयं अधिकृत्य एकं समानुदेशनम् कार्य (Assignment) प्रददाति, विद्यार्थिभिः अपेक्षते यत् प्रतिवेदनलेखनाय तदाधारितं चित्रं (Poster) निर्मातुं तैः समाजविज्ञानपुस्तकानि इतिहास-भूगोल- संस्कृति- राजनीतिशास्त्रैः सम्बद्धानि अन्यदपुस्तकानि लेखनानि च अनुशीलनं करणीयानि । भाषाशिक्षणस्य एतादृशी प्रक्रिया का कथ्यते ?
(a) समाजविज्ञानस्य भाषा
(b) समाजविज्ञान-समानुदेशनकार्यम् (Social Science Assignment)
(c) आपाठ्यचर्या भाषा (Language Across the Curriculum)
(d) भाषालेखन विकासम
Ans- c
14. सीमित-अवबोधबलेन विद्यार्थी पाठं पठितुं शक्नोति, स्वभ्रातुः साहाय्येन सः पाठं सम्यक् – रीत्या पठितुं, तदाधारितं अवबोधकार्यं च कर्तुं शक्नोति, पठनशिक्षणयोः एषा पद्धतिः कथ्यते-
(a) कोचिंग (Chaching)
(b) ट्युटरिंग (Tutoring)
(c) पृष्ठाश्रयम् (Scaffolding)
(d) निवेश परिकल्पना (Input Hypothesis)
Ans- c
15. रचनावाद (Constructivism) शिक्षण सिद्धान्तरूपेण मन्यते-
(a) बालाः नवज्ञानं अर्जनं कुर्वन्ति कक्षाशिक्षणमाध्यमेन ।
(b) संरचितप्रविधिमाध्यमेन भाषा शिक्ष्यते
(c) एकेन एव विधिना सर्वे छात्राः शिक्ष्यन्ते
(d) बालाः पूर्वज्ञानसंयोगेन शिक्षयन्ति ।
Ans- d
Read More:-
CTET Hindi Pedagogy: ‘हिंदी शिक्षण शास्त्र’ के कुछ ऐसे सवाल पूछे गए थे वर्ष 2021 में अभी पढ़ें!
CTET EVS Preparation: वर्ष 2021 में पूछे गए थे पर्यावरण के अंतर्गत ‘पानी’ से जुड़े कुछ ऐसे प्रश्न अभी पढ़ें!
